Modele treningu umiejętności psychologicznych, czyli trochę teorii

Postanowiłam dzisiaj wprowadzić na bloga trochę teorii. Jako studentka jej nie lubiłam, uważając za nudną konieczność na drodze do prawdziwej pracy i tę samą niechęć widzę dzisiaj u moich studentów. Jednak po czasie stwierdzam, że zakorzenienie w teorii pozwala trzymać się obranej drogi i nie zgubić w gąszczu setek pomysłów, które bez odpowiedniego usystematyzowania mogą zaprowadzić psychologa,a  co za tym idzie - i zawodników których ma pod opieką - donikąd. 

Istnieje kilka modeli psychologicznej pracy z zawodnikiem (np. Vealey, Boutcher i Rotelli, Martens), dzisiaj omówię jednak siedmiofazowy model Thomasa. Postępowanie według tego modelu może (przynajmniej na początku) zdecydowanie ułatwić pracę psychologowi.

1. Pracę z zawodnikiem rozpoczyna spotkanie orientacyjne podczas którego psycholog poznaje powód dla którego sportowiec szuka pomocy, ustalane są cele do realizacji oraz następuję określenie poziomu motywacji zawodnika. 

2. Po zdefiniowaniu zadania psycholog dokonuje analizy potrzeb zawodnika uprawiającego konkretną dyscyplinę. Potrzebna jest wiedza z zakresu nie tylko psychologii, ale fizjologii, biomechaniki, a także ocena na podstawie osobistego doświadczenia. Nawet jeśli psycholog sam nie uprawia jakiegoś sportu, zawodnicy oczekują, że będzie on posiadał wiedzę na temat dyscypliny, np. znał zasady i potrzebne do jej uprawiania umiejętności. 

3. Istotnym elementem pracy jest rozpoznanie mocnych i słabych stron zawodnika lub drużyny. Część psychologów realizuje go za pomocą standaryzowanych narzędzi psychologicznych (opisy najpopularniejszych narzędzi wkrótce pojawią się na blogu). W diagnozie sportowców można stosować zarówno narzędzia stworzone specjalnie dla nich, jak i testy z zakresu psychologii ogólnej (więcej np. w notce o FCZ-KT i temperamencie http://psycho-b-logsportu.blogspot.com/2013/11/za-wolno-sie-rozgrzewa-czyli-po-co.html ). Oprócz testów wykorzystywać można zapisy wideo czy tabele z wynikami sportowców oraz oczywiście najpopularniejszą bodajże technikę psychologiczną, czyli wywiad. 

4. Po fazie oceny następuje konceptualizacja. Psycholog tworzy profil zawodnika/drużyny, analizuje dopasowanie jego kompetencji do wymagań dyscypliny, określa też które elementy należy szczególnie rozwijać.

5. Wreszcie następuje faza treningu umiejętności psychologicznych, którą podzielić można na trening umiejętności (np. radzenia sobie ze stresem, samoświadomości, motywacji, pewności siebie, radzenia sobie z kontuzjami itp.) oraz trening technik (relaksacji, stawiania celów, symulacji, biofeedback itp.). Należy podkreślić, że trening psychologiczny nie może zastępować fizycznego, a nowo nabyte umiejętności mogą być wprowadzane w trakcie zawodów jedynie po sprawdzeniu czy rzeczywiście zawodnik opanował je na wysokim poziomie i w pełni zrozumiał.

6. W fazie realizacji powinno się zachęcać zawodnika by nabyte umiejętności wprowadzał w życie najpierw w czasie treningów, zapisując przy tym wszystkie wątpliwości związane z ich realizacją. Pozwoli to w razie potrzeby na bieżąco wprowadzać niezbędne korekty.

7. Ostatni etap w modelu Thomasa to ewaluacja. Biorąc pod uwagę wyjściowe umiejętności i kompetencje zawodnika oraz rezultaty uzyskane po cyklu współpracy z psychologiem, można ocenić skuteczność wdrożonego programu. Efekty może pomóc ocenić sam zawodnik, jego wyniki, jak również trener. Wynik oceny istotnie pomaga w formułowaniu kolejnych celów.